Erdoğan ve Subianto 64 Maddelik Ortak Bildiriyi İmzaladı

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Endonezya Devlet Başkanı Prabowo Subianto ile ekonomi, savunma sanayi, güvenlik, kültür, alt yapı, bölgesel ve küresel iş birliği gibi çeşitli alanlarda 64 maddelik ortak bildiri yayınladı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Endonezya ziyareti kapsamında Devlet Başkanı Prabowo Subianto ile 64 maddelik ortak bildiri imzaladı. Her iki lider, iki ülkenin diplomatik ilişkilerinin 75. yılında “İnsanlar için; Yeni Dünya için Ortaklık” teması çerçevesinde Türkiye ve Endonezya arasındaki iş birliğinin güçlendirilmesi konusunda kararlı olduklarını belirtti.

İki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin kuruluşunun 75. yıl dönümünün ikili ilişkilerde bir dönüm noktası olduğu ve 2050 yılındaki yüz yıllık ortaklığın yolunu hazırlayacağı görüşünü paylaşan liderler, ticaret, savunma sanayii, sağlık, enerji, altyapı ve teknik iş birliği dahil olmak üzere tüm öncelikli alanlarda ortaklıkların geliştirilmesi konusunda mutabık kaldı. İki lider aynı zamanda eğitim, burs programları, dil öğrenimi, kültürel değişim ve turizm yoluyla halklar arası bağları güçlendirme konusunda da mutabık kaldıklarını beyan etti.

Erdoğan ve Subianto’nun iki ülke arasındaki stratejik ortaklığın tezahürü olarak, siyasi, ticaret ve yatırım, altyapı, savunma ve güvenlik, sosyokültürel ve konsolosluk alanlarının yanı sıra ortak çıkarların söz konusu olduğu bölgesel ve küresel forumlarda iş birliği de dahil olmak üzere, öncelikli sektörlerde stratejik ortaklıkların hedefleri ve uygulanması konusunda rehberlik sağlamak üzere 2022 yılında ilan edilen Birinci Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’ne (Konsey) eş başkanlık ettiği belirtilen bildiride, “Konsey sırasında her iki Cumhurbaşkanı, samimi ve dostane bir atmosferde görüşmelerde bulunmuşlardır. İkili ilişkilerin yanı sıra ortak ilgi alanlarına giren uluslararası ve bölgesel meseleler hakkında derinlemesine görüş alışverişinde bulunmuş ve geniş bir konu yelpazesinde önemli ortak anlayışlara varmışlardır” ifadesi yer aldı.

Ekonomi, ticaret ve yatırım alanında iş birliğinin geliştirilmesi

Gelişen küresel ticaret ortamı ve dengeli ekonomik ilişkilerin sağlanması gerekliliği göz önüne alındığında, her iki taraf, ekonomik ve ticari konularda iş birliğini artırma konusunda mutabık kaldı.

İki liderin, 10 milyar ABD doları hacmindeki ikili ticaret hedefine ulaşma kararlarını teyit ettiği bildiride, bu hedefe, ilk aşamada 2026 yılına kadar iki ülke arasında sınırlı tercihli ticaret anlaşması, sonraki aşamada ise Türkiye-Endonezya Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması’na (CEPA) yönelik tercihli ticaret planı geliştirilerek ulaşılabileceği kaydedildi. Her iki lider, daha fazla ticaret akışı ve daha yakın ekonomik ortaklığın kolaylaştırılması ortak hedefiyle her iki ülkenin ekonomi ve ticaret yetkilileri arasındaki iş birliği ve görüş alışverişinin artırılmasının önemini vurguladı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Endonezya Devlet Başkanı Subianto, mevcut Ekonomik ve Teknik İşbirliği Karma Komisyonu (KEK) mekanizmasının önemini kabul ederek, özel sektörün ikili ticaret ve ekonomi gündemiyle ilgili ortak iş birliği mekanizmalarına daha etkin katılımını sağlamak ve iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin geliştirilmesini hızlandırmak amacıyla her iki ülkenin görevlendirilmiş Bakanlarının öncülüğünde bu mekanizmayı kullanma konusunda mutabık kaldı.

İkili yatırım çabalarının önemini vurgulayan ve ikili yatırım ilişkilerini geliştirme kararı alan liderler, teknik toplantılar, ziyaretler ve eğitimler yoluyla tarımsal iş birliklerini güçlendirme isteklerini vurguladı. Liderler ayrıca, ikili ticaret akışının geliştirilmesine ve ekonomik ortaklıklarının tam potansiyelinin hayata geçirilmesine katkıda bulunacak olan tarımsal ürünlere ilişkin onay prosedürlerinin hızlandırılması ve kolaylaştırılması konusundaki desteklerini bir kez daha teyit etti.

Bildiride Türkiye’nin Endonezya’nın kalkınma planlarına, özellikle de verimli ve sürdürülebilir konut çözümlerinin geliştirilmesinde Türk müteahhit sektörünün iş kapasitesini tanıtarak düşük gelirli aileler için yılda 3 milyon uygun fiyatlı konut sağlama girişimine katkıda bulunmaya istekli olduğunu ifade edildi.

Ticaret ve turizmdeki büyüme potansiyelini kabul ederek, sivil havacılık konularında daha fazla iş birliğinin teşvik edilmesine dikkat çeken iki lider, İslam İşbirliği Teşkilatı ve D-8 üye devletleri arasında Tercihli Ticaret Sistemi’nin (TPS-OIC) tam olarak işler hale gelmesi yönündeki kararlılıklarını teyit etti. Ayrıca, her iki taraf helal endüstrisi alanında teknik iş birliğini geliştirmeye karar verdi.

Savunma ve savunma sanayii iş birliğine ilişkin stratejik ortaklık

Liderler imzaladıkları bildiride, ulusal savunmanın güçlendirilmesi, savunma sanayiinde stratejik özerkliğin artırılması ve küresel barış ve istikrara katkıda bulunulmasında savunma ve savunma sanayi alanında iş birliği yapılmasının stratejik önemini vurguladı. İki liderin iki ülke arasındaki savunma sanayii alanında iş birliğini geliştirmek, her iki ülkenin ulusal savunma ekosistemlerini teşvik etmek ve karşılıklı fayda sağlayan projeler yoluyla yüksek teknoloji endüstrilerinde ikili iş birliğini güçlendirmek için bir yol haritası geliştirmenin önemini ele aldığı kaydedilen bildiride liderler, iş birliğini tedarikin ötesine taşıma konusunda mutabık kaldıklarını ve Endonezya’da öncü Türk savunma sanayii firmaları için ortak girişim ve temsilcilik ofisleri kurulmasını memnuniyetle karşıladıklarını beyan etti.

İki Cumhurbaşkanı, ayrıca, Endonezyalı öğrenci ve subaylar için özellikle Türk savunma kurumlarında siber güvenlik, istihbarat ve terörle mücadele gibi kilit alanlarda eğitim ve öğretim konusunda karşılıklı iş birliği yapılmasına yönelik fırsatlar ile insan kaynakları kapasitesinin geliştirilmesinin de bir öncelik olması gerektiği konusunda mutabık kalmışlardır. Her iki lider, 2025 yılında stratejik savunma iş birliğinin uygulanmasını görüşmek ve izlemek üzere Dışişleri ve Savunma Bakanları arasında düzenli 2+2 toplantılar yapılması konusunda mutabık kaldı.

Güvenlik alanında iş birliği

İki lider, başta sınır aşan ve organize suçlar ve terörizm olmak üzere her türlü suçla mücadele ve güvenlik tehditlerinin ele alınmasında uluslararası iş birliğinin geliştirilmesi hususlarındaki ortak kararlılıklarının altını çizdi. Bilgi ve deneyim paylaşımı yoluyla ulusal, bölgesel ve uluslararası güvenlik risklerinin değerlendirilmesi amacıyla ilgili istihbarat ve polis teşkilatları arasında yakın temas sağlanması ve iş birliği kurulması hususunda da mutabık kalan liderler, bu yönde talimat verdiklerini belirtti.

Enerji güvenliği ortaklığının güçlendirilmesi

Enerji güvenliğinin ekonomik kalkınmanın desteklenmesindeki kritik rolünü kabul eden liderler, ayrıca gelecek nesiller için daha yeşil, daha sürdürülebilir bir gelecek kurmak üzere temiz enerji teknolojilerinde inovasyonu teşvik etmeye yönelik ortak kararlılıklarını ifade ederek her iki ülkede ve ötesinde enerji araştırma, üretim ve geliştirme projelerinde iş birliğine hazır olduklarını vurguladı.

İki lider, ayrıca, iki ülkenin kamu iktisadi teşebbüslerini ve özel sektörünü Endonezya’da, Türkiye’de ve üçüncü ülkelerdeki enerji geliştirme projelerinde iş birliği yapmaya teşvik ettiklerini ifade etti.

Başta jeotermal enerji olmak üzere yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı yoluyla sürdürülebilir kalkınmanın ilerletilmesi ve iklim değişikliğinin ele alınması için iş birliğinin önemini vurgulayan Erdoğan ve Subianto, ayrıca temiz enerjiye geçişte kritik hammaddelerin oynayacağı hayati role ve bu alanda diyaloğun geliştirilmesi ihtiyacına dikkat çekti.

Liderler, ilgili bakanları ve kurumları, Türkiye’de ve Endonezya’da ve üçüncü ülkelerde yeni ve yenilenebilir enerji aramalarına yatırım yapma konusunda iş birliğini kolaylaştırmaya teşvik ederek bu yönde talimat vereceklerini beyan etti.

Altyapı alanında iş birliğinin teşvik edilmesi

Halklarının refahını artırmak amacıyla, Endonezya ve Türkiye arasında altyapı alanında iş birliği yapılmasının ekonomik büyüme, bağlantı, üretkenlik ve kalkınma açısından kritik önem taşıdığını vurgulayan liderler, Türkiye’nin inşaat şirketlerinin, üç milyon konut projesi ve yeni başkent Nusantara’nın geliştirilmesi planı da dahil olmak üzere Endonezya’nın ulusal stratejik altyapı projelerine katılımını memnuniyetle karşıladıklarını dile getirdi.

Her iki lider, altyapı alanında iş birliği potansiyellerini ve bunların hayata geçirilmesinin tartışılmasını sürdürmek üzere bir Endonezya-Türkiye Altyapı Forumu kurulması konusunda mutabık kaldı.

Liderler, ilgili bakanlıklara iki ülke arasında altyapı alanında iş birliği yapılmasının planlanması ve bunun hayata geçirilmesini takip etme talimatı verme konusunda mutabık kaldı.

İnsana, eğitime, sağlığa ve afet yönetimine yönelik yatırım

Liderler imzaladıkları bildiride, gelecekte sağlam ikili ilişkilerin temel direği olarak halklar arası bağlantının öneminin altını çizerek kültürel, akademik ve sosyal bağlantılar, karşılıklı anlayışın ve uzun vadeli iş birliğinin geliştirilmesinde bir mihenk taşı görevi gördüğünü vurguladı. Geleceğin liderleri olacak gençleri hazırlamak için iki ülke burslar, ortak araştırma programları ve üniversiteler arası iş birlikleri de dahil olmak üzere akademik ve eğitim ortaklıklarını genişletmeye istekli olduklarını belirten liderler, özellikle bilim, teknoloji, mühendislik ve tıp disiplinlerine odaklanılacaklarını bildirdi. Ayrıca, iş birliğini güçlendirmek amacıyla karşılıklı gençlik merkezi ziyaretleri, inceleme ziyaretleri, gençlik ve uzman değişim programları düzenleneceğini teyit etti. Her iki taraf, ortaöğretim alanında iş birliğini geliştirmek amacıyla okul kurulmasına yönelik girişimleri desteklediğini beyan etti.

İki ülkenin bilimsel ekosistemi güçlendirmenin ve gençler arasında teknolojiye olan ilgiyi artırmanın önemini kabul ettiği kaydedilen bildiride, bu vizyon doğrultusunda Endonezya’nın Türkiye’nin öncü havacılık ve teknoloji festivali TEKNOFEST’e 2026’da veya en geç 2027’de ev sahipliği yapma niyetini ifade ettiği belirtil.

Her iki lider, dirençli ulusal sağlık sistemleri oluşturmanın önemini vurgulayarak bunu desteklemek üzere, tıbbi altyapının geliştirilmesi konusunda ve aşı ve ilaçların ortak üretimi konularında iş birliği yapmaya karar verdi. Erdoğan ve Subianto, ayrıca, uluslararası toplumun gelecekteki salgınlara karşı hazırlıklı olmasını sağlamak üzere küresel sağlık mimarisinin dayanıklılığının güçlendirilmesinin önemini güçlü bir şekilde vurguladı.

Liderler, doğal afetlere eğilimli uluslar olarak, afet riskinin azaltılması, hazırlık, müdahale ve toparlanma konularında iş birliğini güçlendirmek için mutabık kaldı. Her iki tarafın personelinin kapasitesini artırmak, en iyi u