Osmanlı Devleti’nde kuşların yuva bulması amacıyla 16. yüzyıldan itibaren bazı camilerin, medreselerin ve türbelerin duvarlarına inşa edilen kuş evleri, günümüzde hala birçok kuş türüne ev sahipliği yapıyor. Bu yapılar, Osmanlı medeniyetinde canlılara gösterilen merhametin bir simgesi olarak kabul ediliyor. Serçe, güvercin ve sığırcık gibi farklı kuş türlerine barınma imkanı sağlayan kuş evleri, genellikle güneş gören ve rüzgar almayan bölgelere yapılıyordu.
Tarihçi ve yazar Mehmet Dilbaz, Osmanlı kuş saraylarının tarihi, yapılış amacı, geçmişten günümüze önemi ve bu eserlerin diğer toplumları nasıl etkilediğini açıkladı. Osmanlı’da kuş saraylarının aslında İslam’la bağlantılı bir gelenek ve vakıf kültürünün ürünleri olduğunu belirten Dilbaz, bu eserlerin asıl amacının merhamet ve estetik olduğunu vurguladı.
Kuş evlerinin genellikle taş veya tuğla malzemeden yapıldığını ifade eden Dilbaz, Osmanlı kuş saraylarının estetik bir zevk olduğunu ve o dönemin mimari unsurlarına uygun bir şekilde zarafetle inşa edildiğini dile getirdi. Geçmişte İstanbul’da yaşanan sert kışlarda kuş evlerinin kuşların hayatta kalması için önemli bir rol oynadığını belirten Dilbaz, Osmanlı medeniyetinin vakıf kültürünün günümüze de ulaştığını söyledi.
İstanbul’da kuş evlerinin özellikle tarihi yarımadada olmak üzere birçok semtte bulunduğu ve “Kuş köşkü”, “Kuş sarayı”, “Serçe sarayı” ve “Güvercinlik” gibi adlarla anıldığı biliniyor. Taş ve tuğla malzemeden yapılan kuş evlerinin rüzgar almayacak şekilde tasarlandığı ve kuşları güneşten ve yağmurdan koruduğu gözlemleniyor. İstanbul’daki tarihi yapılar arasında Üsküdar Valide Sultan Camisi, Eyüp Sultan Camii, Sultan Üçüncü Mustafa Türbesi ve daha birçok eserde kuş evi örneklerinin bulunduğu belirtiliyor.
